Եվրոպայում բնական գազի հենանիշային գները բարձրանում են՝ ազդարարելով առաջարկի և պահանջարկի աճի անորոշության մասին, քանի որ Եվրոպան մոտենում է իր երրորդ ձմռանը՝ Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո:
Սակայն, ինչպես նշում են փորձագետները, բնական գազի անհրաժեշտ պաշարները ներկայումս ապահովված և երաշխավորված են։
Դոկտոր Յուսեֆ Ալշամարին՝ Լոնդոնի էներգետիկ տնտեսագիտության քոլեջի նախագահ, Euronews Business-ին ասել է. «Չնայած գազի մեծ պաշարներին, անորոշությունը շարունակում է գերիշխել շուկաներում»:
Նա հավելել է, որ օգոստոսին, ժամանակից շատ շուտ, ԵՄ գազի պաշարները կազմել են 90%, իսկ «այսօր պահեստարանները լցված են 95 տոկոսով, ինչը 100 միլիարդ խորանարդ մետրից շատ է»:
Ճիշտ է, ջերմաստիճանի նվազման պատճառով ջեռուցման և էլեկտրաէներգիայի ավելացած պահանջարկը արդեն նոյեմբերի առաջին շաբաթներին դարձավ հզորության փորձություն։
Ըստ Gas Infrastructure Europe-ի՝ նոյեմբերի առաջին երկու շաբաթվա ընթացքում ցածր ջերմաստիճանը հանգեցրել է Եվրոպայում պահեստարաններից գազի դուրսբերման աճի։ Արդյունքում Եվրոպայում գազի պահեստավորման ընդհանուր ծավալի գրեթե 4%-ը (4,29 մլրդ խմ) արդեն օգտագործվել է։
Ալշամմարին ակնկալում է, որ մինչև 2025 թվականի գարուն պահեստավորման մակարդակն այնքան բարձր չի լինի, որքան նախորդ ձմռան վերջին՝ 2024 թվականի ապրիլին, երբ դրանք կազմում էին հզորության 60%-ը: «Կարծես թե դրանք (պաշարները — խմբ.) կարող են այս ձմռանը իջնել 50%-ից, ինչը նշանակում է, որ հաջորդ տարի Եվրոպան պետք է շատ ավելի շատ գազ գնի պահեստները գրեթե լիարժեք մակարդակին վերականգնելու համար: «Համեմատաբար ցուրտ եղանակի հետ մեկտեղ, սա, հավանաբար, կհանգեցնի գների ավելի բարձր, քան նախորդ ձմռանը, որը համեմատաբար մեղմ էր»:
ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի կողմից առաջացած աշխարհաքաղաքական լարվածությունը դարձել է մայրցամաքում էներգիայի գների հիմնական ռիսկի գործոնը: «Թեև ես կասկածում եմ, որ այս լարվածությունը հավանաբար կթուլանա նորընտիր նախագահ Թրամփի օրոք, ԱՄՆ ներկայիս վարչակազմի մնացած օրերը կարծես թե բարդացնում են իրավիճակը: Եվ դա կհանգեցնի էներգակիրների գների աճի անկայունությանը ինչպես նավթի, այնպես էլ գազի համար», — ասել է Ալշամմարին:
Հինգշաբթի օրը կայացած սակարկություններում բնական գազի գները հասել են վերջին մեկ տարվա ամենաբարձր մակարդակին: Եվրոպայում անորոշությունն աճեց այն բանից հետո, երբ ռուսական «Գազպրոմը» նոյեմբերի 16-ին դադարեցրեց բնական գազի մատակարարումը Ավստրիա՝ երկրների միջև վճարային վեճի պատճառով։
Մինչդեռ Ուկրաինայի տարածքով ռուսական գազի տարանցման հիմնական պայմանագրի ժամկետը լրանում է 2025 թվականի հունվարի 1-ին։ Դա վտանգում է, որ Ռուսաստանից ԵՄ արտահանվող գազատարի մնացած գազի կեսը կբացառվի էներգահաշվեկշռից պահանջարկի գագաթնակետին։
«Ռուսաստանից Եվրոպա ռուսական գազի մատակարարումների ցանկացած հետագա խափանում, հավանաբար, կբարդացնի իրավիճակը եվրոպական երկրների համար, որոնք ապավինում են այդ մատակարարմանը: Սա նշանակում է, որ ԵՄ պահեստարանները ճնշման տակ կհայտնվեն», — ասել է Ալշամարին: Նա հավելեց, որ ակնկալում է, որ գներն էլ ավելի կբարձրանան առաջիկա շաբաթներին, եթե մատակարարման խափանումները շարունակվեն կամ անորոշությունը մեծանա:
Ռուսական խողովակաշարով գազի մատակարարումների բացակայությունը «կարող է առաջացնել էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ ածուխի և նավթի օգտագործման վերադարձ, (…), ինչը կարող է ավելի լայն ազդեցություն ունենալ էներգետիկ շուկաների վրա»: Նման կարծիք է հայտնել Լոնդոնի էներգետիկ տնտեսագիտության քոլեջի նախագահը։
Ռուսական գազի ներկրման կրճատումը, ինչպես նաև էներգիայի պահանջարկի աճը, կհանգեցնի LNG-ի հետագա ներմուծմանը Եվրոպա, ինչը կարող է նաև հանգեցնել էներգակիրների գների բարձրացմանը ողջ Եվրոպայում»:
«Երկարաժամկետ հեռանկարում, ես կարծում եմ, որ միջուկային էներգիան պետք է լինի Եվրոպայում, միգուցե ԵՄ երկրների միջև էներգետիկ առևտրի միջոցով, որը կարող է նվազեցնել կախվածությունը LNG ներկրումից», — ասաց Ալշամարին:
Որքանո՞վ են վերականգնվող էներգիայի աղբյուրները կարողանում բավարարել Եվրոպայում պահանջարկը:
Եթե նայեք տարվա միտումներին, ապա գազի պահանջարկը նվազում է։ 2022 թվականին այն կազմել է 350 մլրդ խմ մ, իսկ անցյալ տարի այն նվազել է մինչեւ 295 մլրդ խմ։ Էներգետիկ տնտեսագիտության և ֆինանսական վերլուծության ինստիտուտի տվյալներով՝ 2024 թվականի առաջին վեց ամիսներին ԵՄ-ում գազի սպառումը նախորդ տարվա համեմատ նվազել է 3,2%-ով։
Այս անկումը, ըստ երևույթին, արդյունք է վերականգնվող էներգիայի հզորությունների ավելացման և էներգաարդյունավետության բարձրացման:
«Վերականգնվող էներգիայի մասնաբաժինը զգալիորեն ավելացել է վերջին տարվա ընթացքում՝ հասնելով ԵՄ ընդհանուր էլեկտրաէներգիայի արտադրության 44,7%-ին, ինչը 12,4%-ով ավելի է 2022թ.-ի համեմատ»,- ասել է Ալշամարին՝ հավելելով, որ հանածո վառելիքի մասնաբաժինը նվազել է 19,7%-ով՝ ԵՄ-ում էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր արտադրության մինչև 32,5%-ը։
Միևնույն ժամանակ, Լոնդոնի էներգետիկ տնտեսագիտության քոլեջի նախագահի կարծիքով, էներգետիկ ճգնաժամերից և էլեկտրաէներգիայի գների աճից հնարավոր չէ խուսափել, եթե հույսը դնենք միայն էներգիայի վերականգնվող աղբյուրների վրա։